Diz Kireçlenmesi
Kireçlenme veya artrit diz eklem kıkırdağının parlak ve pürüzsüz yapısının bozulması ve eklemin fonksiyonlarının bozulmasıdır. Kireçlenmelerde kıkırdakla beraber menisküslerde yırtıklar, kemik çıkıntıların oluşumu da genellikle birlikte olur. Kireçlenme ilerleyici bir hastalıktır. Yakınmalar zaman zaman azalır veya geçerse de yıllar içinde problemler artacaktır.
Kireçlenen dizde ağrı başlar. Zaman içinde eklem hareketleri kısıtlanır ve kireçlenme ilerledikçe bacaklar eğrilmeye başlar. Kadınlarda, erkeklere göre iki kat fazla görülür. Bu hastalıktan etkilenenlerin çoğu 50 yaşın üzerindedir. Tüm dünyada görülür; ancak bazı ırklarda daha sık olarak gözlenir. Diz OA’sı, özellikle kadınlarda, ellerde nodüllerle (sert şişlik) birlikte görülen eklem ağrısı ile beraber olabilir. Şişman olanlarda OA hem daha sık gelişir, hem de şişmanlık hastalığın ilerlemesi için de bir risk faktörüdür. Yapılan bilimsel çalışmalar; şişmanlığın ortadan kaldırılmasının diz OA’ini %50 oranında azaltabileceğini göstermiştir. Bu nedenle henüz OA gelişmemiş şişman kişiler eğer zayıflarlarsa, hastalık gelişme riski büyük oranda azalabilir. OA gelişmiş şişman kişilerde, çok az kilo verilmesi bile yakınmaları büyük oranda geriletmektedir. Örneğin, 5 kg verilmesi, diz üzerindeki yükü 15-20 kg azaltmaktadır. Çünkü, normal yürüyüş sırasında diziniz üzerine vücut ağırlığınızın 3.5 katı yük binmektedir.
Dizde Kireçlenme (Osteoartritte) Belirti ve Bulguları
Genellikle ağrı yavaş yavaş başlar ve zamanla artarak devam eder. Bazen ani ağrı atakları da oluşabilir. Eklemde sertlik ve şişme görülebilir. Dizin bükülmesinde ve tam olarak açılmasında hastalar güçlük çeker. Eklem hareket açıklığı azalır. Uzun süre hareketsizlikten sonra ağrı ve şişlik şikayetleri genellikle daha çok artar.
Yürüme, çömelme ve merdiven çıkma ağrıyı en çok arttıran hareketlerdir. Dizdeki ağrı genelde eklemde güçsüzlük ve içten gelen bir sızı şeklinde ifade edilir. Bazen dizde kilitlenme ve ağrıyla birlikte ses veya çıtırtı hissi alınabilir.
Eklem muayenesinde ağrının lokalizasyonu, eklem hareket açıklığının miktarı dikkate alınır. Radyolojik incelemelerde mümkünse basarak her iki dizin mukayeseli direkt röntgenleri tanı için yeterli olur. Gerekli görülürse kıkırdak kayıp miktarını tespit etmek, menisküs ve bağların durumu hakkında daha çok bilgi elde etmek içi diz MR incelemesi istenilebilir.
Diz kireçlenmesi vakasında öncelikle daha önceden geçirilmiş bir diz travması olup olmadığı araştırılmalı ve kişinin sportif faaliyetleri ile mesleği sorgulanmalıdır. Bazen çocukluk çağında yaşanmış diz ve eklem problemleri de diz kireçlenmesinin nedeni olarak ortaya çıkabilir.
Ağrı: Diz kireçlenmesinde en sık görülen belirti ağrıdır. Mekanik özelliği vardır yani, kişi üzerine basıp yürüdüğü zaman şiddetlenir ve zaman içinde istirahat halindeyken de ağrı görülmeye başlayabilir. Başlangıç aşamasında dizin sadece bir bölümünde görülen ağrı, zaman içinde dizin tamamına yayılabileceği gibi kalça ve ayak bileğine yansıyan ağrılar da ortaya çıkabilir.
Şişme: İkinci en sık görülen belirti ise dizde zaman zaman oluşan şişmelerdir. Bu şişlik dizin önünde, diz kapağının üstünde oluşabileceği gibi bazen de dizin arkasında bir tümör oluşumu şeklinde de görülebilir. Bu tümörler backer kisti veya popliteal kisti olarak adlandırılır. Diz arkasında oluşan kist aslında dizin içindeki problemin yansımadır. Dolayısıyla tek başına bu kistin alınmasının hiçbir anlamı yoktur; asıl olan dizin içindeki problemin çözülmesidir.
Hareket Açıklığının Kısıtlanması: Diz kireçlenmesinde özelikle 3. evrede görülen bir diğer belirti de hareket açıklığının kısıtlanmasıdır. En sık görülen durum dizin tam açılamamasıdır (eksantiyon kaybı). Çok daha ileri evrelerde diz bükülmesinde azalmalar (fileksiyon) da ortaya çıkabilir.
Menisküs Yırtıkları: Bir başka belirti ise çok ufak bir travmayla ortaya çıkan dejenaratif (yıpranmaya bağlı) menisküs yırtıklarıdır. Bu yırtıkları genç yaşta ciddi travmalar sonucu oluşan menisküs yırtıklarından ayırmak ve hastayı konuyla ilgili bilgilendirmek çok önemlidir. Çünkü dejeneratif menisküs vakalarında ameliyat sadece menisküse yönelik yapılacak ve dolayısıyla hastadaki diz kireçlenmesine bağlı ağrıları dindirmeyecektir.
Yüzüstü Düşmeler: Diz kireçlenmesinde rastlanan bir diğer belirti ise zaman zaman ortaya çıkan yüzüstü düşmeleri veya kişinin kendisine güvensiz hissederek düşecek gibi hissetmesidir. Hatta bundan dolayı hastalar vücut ağırlık merkezini arkaya verirler ve daha güvenli yürümek için bel adalelerini kasarak yürürler, bunun sonucunda da genellikle bel ağrısı diz ağrısının önüne geçer.
Diz Kireçlenmesinin Evreleri
Diz kireçlenmesi radyolojik olarak kıkırdak kaybının derecesine göre evrelendirilir.
- Evre I : Eklem mesafesi %50’den az daralmıştır yani kıkırdak yüksekliği yarıdan az azalmıştır.
- Evre II :Eklem mesafesi %50’den fazla daralmış ancak henüz kıkırdak altı kemik ortaya çıkmamıştır.
- Evre II :Kıkırdak altı kemik ortaya çıkmıştır ve kemik kaybı 3mm’den azdır
- Evre IV :Kıkırdak tamamen bitmiştir, kıkırdak altı kemikte 3mm’den fazla kemik kaybı vardır.
- Evre V :Bu kayıpların yanı sıra eklem yüzeylerinde süblüksasyon vardır; yani iki kemik yüzey birbiri üzerinde kaymıştır, normalden fazla yer değiştirmiştir.
- Evre 0 :Normal kıkırdak
- Evre I :Kıkırdak kontürlerinde hiçbir problem olmamasına karşın kıkırdaktan yansıyan sinyaller düzensizdir. (Bu tablo artroskopide saptanan ödemli tabloyla örtüşür.)
- Evre II :Bölgesel kıkırdak kayıpları vardır ancak bu ülserasyon alanlarında kayıp, kıkırdak kalınlığının %50’sinden azdır.
- Evre III :Eklem yüzeyi ileri derecede düzensizdir veya kıkırdak kaybı kalınlığının %50’den fazlasına ulaşmıştır ancak kıkırdak altı kemik doku ortaya çıkmamıştır.
- Evre IV :Kıkırdak tamamen kaybolmuştur. Kıkırdak altı kemik doku tamamen ortaya çıkmıştır.
